" දිගුකාලීන එක්සත් ජනපද සහ චීනය අතර තිබූ එක චීනයක් (One China) ප්‍රතිපත්තිය තායිවානය නිසා නැවත උද්දීපනය කරන ලදී. එම ප්‍රතිපත්තිය වෙනස් වී නැත. එය තායිවාන සම්බන්ධතා පනත, ඒකාබද්ධ ප්‍රකාශ තුනක්, සහතික හයක් මගින් මඟ පෙන්වනු ලැබේ. අපි තායිවාන ස්වාධීනත්වයට සහාය නොදක්වන්නෙමු. මෙම හරස් සමුද්‍ර සන්ධියේ වෙනස්කම් සාමකාමීව විසඳා ගැනීම අපි දිගටම බලාපොරොත්තු වෙමු."
මෙය One China ප්‍රතිපත්තිය සඳහා එක්සත් ජනපදයේ කැපවීම යලි තහවුරු කරමින් රාජ්‍ය ලේකම් ඇන්තනි බ්ලින්කන් සිදු කළ කතාව වේ.
එසේ නම් ඇන්තනි බ්ලින්කන්ගේ චීන සංචාරය ගැන අපි කතා කරමු.
එම සංචාරය 2023 පෙබරවාරි මාසය සඳහා සැලසුම් කර තිබුණද, එක්සත් ජනපදය විසින් ඔත්තු බැලූ බැලූනයකට වෙඩි තැබීම හේතුවෙන් මූලික සංචාරය අවලංගු කරන ලදී. එය ඔත්තු බැලූ බැලූනයක් බවට එක්සත් ජනපදය මෙතෙක් කිසිදු සාක්ෂියක් සපයා නොමැති අතර, චීන බලධාරීන්ට අනුව එය හුදෙක් මාර්ගයෙන් ඉවතට ගොස් එක්සත් ජනපදයට ඉහළින් පියාසර කළ කාලගුණ බැලූනයක් විය.
එම රැස්වීම අවලංගු කළ දා සිට එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින් සහ චීන රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින් අතර රැස්වීමක් සංවිධානය කිරීමට එක්සත් ජනපදය උත්සහ කරන ලදී. බීජිං විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද දුරකථන එක්සත් ජනපද ඇමතුම් රාශියක් ඇති අතර, බ්ලින්කන් සහ චීන රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින් අතර සිදුවිය හැකි රැස්වීමක් සඳහා රාමුවක් සකස් කිරීම සඳහා ඇමරිකාව CIA සංවිධානයේ ප්‍රධානියා වන විලියම් බර්න්ස් චීනයට රහසිගතව යවා ඇති බවට කටකතා පැතිරෙන තෙක් මෙය මාස ගණනාවක් පැවතුනි.
එක්සත් ජනපදය විසින් සංවිධානය කරන ලද රැස්වීමකට සහභාගී වීම චීන පාර්ශ්වය ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට ප්‍රධානතම හේතුව වන්නේ ඇමරිකාව එක දෙයක් කියමින් තවත් දෙයක් කිරීම නිසා චීන පාර්ශ්වය හෙම්බත් වී තිබීමයි. එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින් සහ චීන රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින් අතර මෙම හමුවීම එක්තරා ආකාරයකට ලැබුන අවසාන අවස්ථාවකි. එය ඔවුන්ගේ වචන සමඟ සමපාත වන ආකාරයට ක්‍රියා කිරීමට ඇමරිකාවට ලැබූ අවසාන අවස්ථාවකි.
ජුනි 18 වෙනිදා ඇන්තනි බ්ලින්කන් බීජිං නගරයට පැමිණි අතර, ඔහු පළමු වරට කින් ගෑන්ග් (Qin Gang) සමග පැය හතහමාරක රැස්වීමක් පැවත් විය. පසු දින ඔහු චීනයේ විදේශ ප්‍රතිපත්ති භාරව සිටින වැන්ග් යී (Wang Yi) හමුවිය. පසුව ඔහු චීන ජනපති ෂී ජින්පිං (Xi Jinping) සමඟ ඉතා කෙටි හමුවීමක් පැවැත්විය. චීනයේ ස්ථාවරය කුමක්ද යන්න බ්ලින්කන්ට පවසා ඇති බවත්, චීනය එක් චීනයක් බව ප්‍රකාශ කරන ජනාධිපති රිචඩ් නික්සන් විසින් 1972 දී එකඟ වූ One China ප්‍රතිපත්තියට එක්සත් ජනපදය අවනත විය යුතු බවත් පැවසා ඇති බව වාර්තා වේ. එක්සත් ජනපදය One China ප්‍රතිපත්තියට අවනත වන බවත් තායිවානය චීනයේ කොටසක් බවත් පිළිගනිමින් ඉහත සදහන් ප්‍රකාශය බ්ලින්කන් කළේ මේ නිසාය.
එක්සත් ජනපදය තායිවානය ස්වාධීනත්වය කරා තල්ලු කිරීමට උත්සාහ නොකරන බව තවදුරටත් බ්ලින්කන් පවසන ලදී. ඔහු ෂී ජින්පිං සමඟ හමුවීමක් ලබා ගැනීමට එකම හේතුව මෙයයි. රැස්වීම විනාඩි 30 ක් පමණ වූවත් භාශාව පරිවර්තනය කිරීමට ගත වූ කාලය සැලකිල්ලට ගන්නේ නම් එය බොහෝ විට විනාඩි 10 සිට 15 දක්වා වූ රැස්වීමක් පමණක් විය හැකි බැවින් එය ඉතා කෙටි රැස්වීමක් විය. කෙසේ වෙතත් ෂී සහ බයිඩන් අතර මෙම වසරේ ඔක්තෝබර් හෝ නොවැම්බර් මාසයේදී රැස්වීමක් සඳහා එය අඩිතාලම දමා ඇත.
තායිවානයේ ස්වාධීනත්වයට සහාය නොදැක්වීම පිළිබඳ ඔහුගේ ප්‍රකාශය සම්බන්ධයෙන් එක්සත් ජනපද මාධ්‍ය සහ එක්සත් ජනපද දේශපාලනඥයින් ගනනාවක් ඔහුට පීඩනය එල්ල කරන බව පෙනේ. ඇමරිකාවේ බොහෝ දෙනෙක් සිතන්නේ එම හේතුව නිසා එක්සත් ජනපදය සහ බයිඩන් පරිපාලනය චීනය කෙරෙහි පවත්වන ආකල්ප මෘදු වෙමින් පවතින බවයි. මා කලින් කී පරිදි චීනය විසින් එක්සත් ජනපදයේ ක්‍රියාවන් ඔවුන්ගේ වචන සමඟ සමපාත වීමට එක්සත් ජනපදයට අවසාන අවස්ථාව ලබා දී ඇත. මක්නිසාද යත් අතීතයේ දී ඔවුන් එක චීන ප්‍රතිපත්තියට සහය දක්වන බව දිගින් දිගටම ප්‍රකාශ කර ඇතත්, ඔවුන්ගේ ක්‍රියාවන් එම වචන සමඟ නොගැලපේ.
එක්සත් ජනපදය තායිවානයට වැඩි වැඩියෙන් ආයුධ අලෙවි කරන බව මෙය පෙනේ. ඔබ දන්නවා ඇමරිකාව තායිවානය සමඟ කර ඇති තවත් ආයුධ ගනුදෙනුවක් පිළිබඳ මාධ්‍ය අපට ඇසෙන්නේ නැතිව මාස කිහිපයක් ගත නොවන බව. මේ වගේම, ඇමරිකාව මේ වන විටත් තායිවාන දූපතේ හමුදා ස්ථානගත කර ඇති අතර, ඔවුන් දිගින් දිගටම තම යුධ නෞකා සහ ගුවන් යානා ප්‍රවාහක නෞකා දකුණු චීන මුහුදේ සහ තායිවාන සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා යාත්‍රා කරයි.
චීන මහජන විමුක්ති හමුදාව තායිවාන දූපත ආක්‍රමණය කිරීමට නියමිත බවට ආසන්න තර්ජනයක් ගැන ඇමරිකානු හමුදාවේ අංශ දිගින් දිගටම කතා කරමින් සිටින අතර, තායිවාන දේශපාලඥයින් සහ මාධ්‍ය පවා මේ ගැන තැති ගැන්මට ලක්ව ඇත. ව්‍යාපාරික මනෝභාවයට බලපෑම් එල්ල වන බව වාර්තා කරන අතර එය ඇත්ත වශයෙන්ම තායිවානයේම ක්‍රියාකාරීව ආයෝජනය කිරීමේ ව්‍යාපාරය වළක්වා ඇත.
තවද, තායිවානය සහ චීනය අතර ඕනෑම ගැටුමකට සම්බන්ධ වීමට එක්සත් ජනපදය හමුදා එවන බව ජනාධිපති බයිඩන් විසින් යෝජනා කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, එම ප්‍රකාශය බයිඩන් පරිපාලනය විසින් ඉක්මනින් ආපසු හරවාගෙන ඇත.
එසේනම් චීනය කෙරෙහි එක්සත් ජනපදයේ ආකල්පයේ හදිසි වෙනසක් ඇති වන්නේ ඇයි?
මගේ මතය අනුව මම හිතන්නේ මෙය යුක්රේනය එක්සත් ජනපදයේ ප්‍රොක්සියක් (Proxy) ලෙස භාවිතා කරමින් රුසියාව සමඟ සිදු කරන යුද්ධයට සම්බන්ධයක් ඇති බවයි. මුලදී එක්සත් ජනපදය සිතුවේ ඔවුන් හට ඉක්මනින් රුසියාව පරාජය කිරීමට හැකි බවයි. ඔවුන් රුසියාවේ ආර්ථිකය කඩා වැටෙනු ඇතැයි අපේක්ෂාවෙන් ආර්ථික සම්බාධක පැනවූ අතර රුසියාවේ මිනිසුන් නොසන්සුන් වී සමහර විට පුටින් බලයෙන් පහ කිරීමට පවා ඉඩ ඇති බව ඔවුන් උපකල්පනය කරන ලදී. නමුත් එය එසේ සිදු වූයේ නැත.
රුසියාව එක්සත් ජනපදය බලාපොරොත්තු වූවාට වඩා බොහෝ සෙයින් ශක්තිමත් වී ඇති බව ද පෙනෙන්නට තිබේ. පසුගිය මාස 12 තුළ එක්සත් ජනපදය යුක්රේනයට නවීන ආයුධ ප්‍රමාණයක් යැවීමෙන් අඛණ්ඩව යුද්ධය උත්සන්න කර ඇත. ඔවුන්ගේ යුරෝපීය සහචරයින් NATO හරහා එයම සිදු කර ඇත. නමුත් මෙය තවමත් රුසියාව පරාජය නොකරන බව පෙනේ. රුසියාවට එරෙහි මෑත කාලීන යුක්රේන ප්‍රහාරය පවා එක්සත් ජනපදය අපේක්ෂා කළ ප්‍රතිඵල අත්කර ගැනීමට පැහැදිලිවම අසමත් වී ඇත.
මෙය එක්සත් ජනපදයේ මිලිටරි දෘඩාංග හා ආයුධ හිගයකට පාර කැපූ අතර, රුසියාවට එරෙහි පරාජයේ අවමානය එක්සත් ජනපදයට පිළිගත නොහැකි විය. එක්සත් ජනපදය දැනටමත් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සිදු වූ පරාජයේ අවමානයට ලක්ව ඇත. එබැවින් එය නැවත රුසියාව හමුවේ කළ නොහැක. මෙයින් අදහස් කරන්නේ එක්සත් ජනපදය දැන් යුක්රේනයට වැඩි වැඩියෙන් ආයුධ යවන අතර මෙය සැබවින්ම එක්සත් ජනපදයේ ආයුධ තොග ක්ෂය කරන අතර චීනය සමඟ උත්සන්න වීමට යන ඕනෑම ගැටුමක් සඳහා ඔවුන් වෙන් කර ඇති ආයුධද මේ සදහා ඔවුන්ට යොදා ගැනීමට සිදු වන බවය.
David Martin
යුක්රේන ගැටුම ආරම්භ වීමට පෙර පවා එක්සත් ජනපදයේ Think Tank ආයතන ගණනාවක් එක්සත් ජනපදය සහ චීනය අතර යුද්ධය අනුකරණය කර ඇති අතර එම අවස්ථා සියල්ලම පාහේ එක්සත් ජනපදයට විශාල හානියකින් හා පරාජයකින් අවසන් විය. දැන් ඔවුන්ගේ පතොරම් සහ ආයුධ අවසන් වී ඇති බැවින්, චීනය සමඟ යුද්ධයක් ඇති වුවහොත් එය සැබවින්ම ජයග්‍රහණය කිරීම ඔවුන්ට ඉතා අපහසු වනු ඇත. මම හිතන්නේ ඇමරිකාව චීනය සමඟ ඇති තත්වය වෙනස් කිරීමට දැඩි උත්සාහයක් දරන එකම හේතුව මෙයයි.
අයිවර් රොබර්ට්ස් විසින් රචිත ටෙලිග්‍රාෆ් හි ඔහුගේ ලිපියේ දක්වා ඇති පරිදි, චීනයේ දේශපාලනඥයන් සමඟ බ්ලින්කන්ගේ රැස්වීම්වලදී බ්ලින්කන් නින්දාවට පත් වූ අතර, චීනය සහ එක්සත් ජනපදය ගැටළු සම්බන්ධයෙන් සන්නිවේදනය කිරීමට කණ්ඩායමක් පිහිටුවන බවට ඔහු යෝජනා කර ඇත. කෙසේ වෙතත් චීනය එලෙස සන්නිවේදනය කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. මෙහි ඇති ගැටලුව නම්, ඇමරිකාවට චීනය සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමට අවශ්‍ය දේ තෝරා ගැනීමට අවශ්‍ය වීම සහ චීනය එක්සත් ජනපදයේ එම ඉල්ලීම් පිළිගැනීමට සූදානම් නොවීමයි.
Ivor Roberts
චීනය දැන් ඇමරිකාවට සමාන වන අතර ඇමරිකාව චීනය පහත් කොට කතා කළ හැකි යැයි නොසිතිය යුතුය. එය මෙම රැස්වීමේදී පැහැදිලි වූ අතර එක්සත් ජනපදය එම වචනවලට අවනත වී ඇතැයි බලාපොරොත්තු වීම ගැන සැකයක් ඇත. මෙම රැස්වීමෙන් දින කිහිපයකට පසු ජනාධිපති බයිඩෙන් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ව්‍යාපාරික ප්‍රජාව අමතා කළ කතාවක දී ජනාධිපති බයිඩෙන් ෂී ජින්පින් ඒකාධිපතියෙක් බව ප්‍රකාශ කර ඇත.
පසුගිය වසර ගණනාව පුරා චීනයේ Belt And Road මුලපිරීම හරහා ඔවුන් මලක්කා සමූද්‍ර සන්ධියෙන් මිදී වෙනත් රටවලින් බලශක්තිය, ආහාර සහ අනෙකුත් අමුද්‍රව්‍ය සැපයීම තහවුරු කර ගෙන ඇත. ඕනෑම ගැටුම්කාරී තත්වයක් තුල මලක්කා සමුද්‍ර සන්ධිය ඔස්සේ චීනයට අත්‍යවශ්‍ය සැපයුම් පැමිණීම වැළැක්වීමට එක්සත් ජනපදයට හැකියාව තිබුණි.
රුසියාව යනු බලශක්තිය, ඛනිජ ලවණ, ආහාර සහ තවත් බොහෝ සම්පත් වලින් පොහොසත් රටකි. පසුගිය වසර කිහිපය තුළ ඔබ දැක ඇති පරිදි චීනය සහ රුසියාව ඉතා ශක්තිමත් බැඳීමක් ඇති කර ගෙන ඇත. චීනය සහ එක්සත් ජනපදය අතර කිසියම් ගැටුමක් ඇති වුවහොත් රුසියාව මත දැඩි ලෙස රඳා සිටීමට චීනයට හැකි වනු ඇතැයි චීනය විශ්වාස කරයි.
මෙවන් තත්වයකදී ශ්‍රී ලංකාව ගැන ඉගියක් ලබා දීම සිදු කල යුතු යැයි මට හැගේ.
චීනය විසින් බදු අරන් ඇති වරායන්, ගුවන්තොටුපොල, තෙල් පිරිපහදුවක් සදහා මෑතකදී ලබා ගත් කොන්ත්‍රාත්තුව, සැටලයිට් හා පහසුවෙන් සම්බන්ධ විය හැකි නෙළුම් කුලුණ එක පසකින් ඇත.
අනෙක් පසකින් ඇත්තේ IMF ය.
ලෝක දේශපාලන බල තුලනයේ වැදගත් භූගෝලිය සංධිස්ථානයක් වන ශ්‍රී ලංකාව අද වන විට අඥාණවන්ත දේශපාඥයන්ගේ ධන තණ්හාව මත ගත් තීරණ නිසා මෙම ගැටුමට මැදි වී හිර වී ඇත. මෙහි ඇති භයානක ආදිනව ශ්‍රී ලාංකිකයින් හට තව නුදුරු කාලයකින් දැක ගැනීමට හැකිවනු ඇත.
